Ένθετο τέχνης 150
Ἅγιος Νικάνωρ καὶ ἅγιος Διονύσιος, στὰ Γρεβενά
Δύο φίλοι. Δύο ἡγούμενοι. Δύο ὅσιοι. Ἡ εἰκόνα ἀπὸ τὸν ἱερὸ ναὸ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ χωριοῦ Βάρης Γρεβενῶν. Ὁ ἅγιος Νικάνωρ (†1549), ἱδρυτὴς τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος - Ζάβορδας καὶ ὁ ἅγιος Διονύσιος (†1542) ἱδρυτὴς τοῦ Μοναστηριοῦ Ἁγίας Τριάδος στὸν Ὄλυμπο. Ἐργόχειρό τους νὰ δώσουν ζωὴ (καὶ περίσσευμα αὐτῆς) σὲ περιοχὲς δοκιμαζόμενες. Σὲ τόπους ἀπαράκλητους, ξεχασμένους.
Ὁ μακαριστὸς Διονύσιος Κοζάνης σημειώνει τὰ λόγια τοῦ ἁγίου Νικάνορα γιὰ τὸν ἅγιο Διονύσιο «Βλέπετε, ἀδελφοί, μέγαν θησαυρὸν κρύπτει ὑποκάτω ἐκεῖνο τὸ εὐτελὲς τριβώνιον». Καὶ σχολιάζει: «Κάτω ἀπὸ τὸ ἁπλὸ καὶ φτωχὸ ἔνδυμα τοῦ ταπεινοῦ μοναχοῦ κρυβόταν ἔνθεη ψυχή. Γιατὶ ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ὅ,τι φορεῖ, ἀλλὰ ὅ,τι ἔχει μέσα του, μέσα στὴν ψυχή του. Ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἐκτίμηση τῶν δύο Ἁγίων ἦταν ἀμοιβαία. Ὄχι σὰν αἴσθημα “ψυχικὸ” καὶ σὰν ἀνθρώπινη φιλοφροσύνη, μὰ σὰν ἀποκάλυψη Θεοῦ μέσα στὶς καθαρμένες συνειδήσεις των».
Στὴν εἰκόνα, ὁ Χριστὸς εὐλογεῖ τοὺς δύο ἀγωνιστές του. Κι αὐτοὶ φέρουν σύμβολα διακονίας, μαρτυρίας, κόπου. Τὸ κομποσχοίνι, τὸ μοναχικὸ σχῆμα, τὴν ράβδο τῆς ἡγουμενίας. Στὸ κέντρο τῆς εἰκόνας, ναὸς μοναστηριακὸς ἑνώνει τοὺς ὁσίους καὶ τὸν Κύριό τους. Τὰ βουνὰ γύρω κι αὐτὰ μαρτυροῦν, ἡσύχως, ὅσα εἶδαν. Τὸ ὄργωμα τῆς Μακεδονικῆς γῆς ἀπὸ τοὺς ἁγίους, ἀπέδωσε. Μοναστήρια - ὀχυρωματικὲς γραμμὲς ἀπέναντι στὸ σκοτεινὸ τῆς Ὀθωμανικῆς κατοχῆς. Ἐργαστήρια πολιτισμοῦ, κράτησαν χωριά, ἀνθρώπους, τὰ ἀρχαῖα γράμματα. Δὲν ἄφησαν τὸ ρέμα τῆς ἱστορίας νὰ καταπνίξει τὸν ἀγρό.
Ἡ ἐπιγραφή, φύλακας μνήμης, λέει τὰ ἀπαραίτητα: «Συνδρομὴ καὶ δαπάνη τοῦ κυρίου Γεωργίου, Συμβίας καὶ τέκνων. 1869 Δεκεμβρίου, 9». Χειμώνας καὶ φτάνει στὸ ναὸ τοῦ χωριοῦ ἡ προσφορά, ἡ ἀποτύπωση μιᾶς ἀγάπης. Ἀνεβαίνοντας παιδὶ στὴν Ζάβορδα, μὲ τὸν παππού –κτίστη καὶ ψάλτη– θυμᾶσαι ἀχνὰ τὶς τοιχογραφίες στὸν νάρθηκα, τὴν εὐωδία τῆς λειτουργίας, τὸ ποτάμι νὰ λάμπει χαμηλά. Χάρηκες ὅταν διάβασες πὼς εἶχε τὸ μοναστήρι ἰδιαίτερο τάλαντο γιὰ τὶς γάτες, καλώντας τις ρυθμικὰ γιὰ γεῦμα. Ἦταν διακονητὲς κι αὐτές, προστατεύοντας τὰ γεννήματα ἀπὸ ἀφανισμό. Σὲ πῆγε ὁ νοῦς στὸν Σεφερικὸ στίχο, ἐκεῖ ποὺ οἱ γάτες τοῦ Ἁη-Νικόλα πολεμοῦσαν ἄλλα σκοτάδια.
Τέτοιας λογῆς τάλαντο ὑπάκουσαν καὶ οἱ δύο ὅσιοι. Νὰ φυλάξουν τὰ ὅρια, νὰ σώσουν τοὺς κατατρεγμένους, νὰ δημιουργήσουν. Μιὰ εἰκόνα ἀποτύπωση φιλίας, ἑνὸς ἱστορικοῦ περάσματος καταγραφή, σφραγίδα γνήσια κατὰ τῆς λήθης.
ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ