Ένθετο τέχνης 146
Μιὰ μονὴ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου
Τὸ μοναστηράκι τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, χτισμένο στὸ πλάτωμα μιᾶς πλαγιᾶς τῶν Ἀδέρων πάνω ἀπὸ τὴν Τροιζήνα, ἐποπτεύει ὅλο τὸν κάμπο ἀπὸ ὑψόμετρο 230 μέτρων. Τὸ βλέμμα τοῦ προσκυνητῆ ἁπλώνεται ἀπὸ τὴν Ἐπίδαυρο καὶ τὰ Μέθανα ἕως τὸν Πόρο καὶ τὸν Σαρωνικό.
Ὁ ναὸς τοῦ Ἁγίου Δημητρίου εἶναι μονόχωρη σταυρεπίστεγη βασιλικὴ μὲ νάρθηκα. Στὴν τοιχοποιία του ἔχει ἐνσωματωμένα παλαιοχριστιανικὰ μαρμαρόγλυφα καὶ στὸ καμπαναριό του ἕναν κιονίσκο παλαιοχριστιανικῆς περιόδου. Ἡ ἁγιογράφηση ὁλοκληρώθηκε τὸ 1694, μὲ φροντίδα καὶ ἔξοδα τοῦ ἱερομονάχου Νεκταρίου, σύμφωνα μὲ τὴν κτητορικὴ ἐπιγραφὴ ποὺ βρίσκεται στὸ νάρθηκα. Ὁ ἴδιος ἁγιογράφος εἶχε ἁγιογραφήσει τὴν γειτονικὴ μονὴ Καλαμίου, 30 χρόνια πρίν. Τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ναοῦ εἶναι κατάγραφο ἀπὸ ἁγιογραφίες μεταβυζαντινῆς τέχνης τῆς μέσης Τουρκοκρατίας. Οἱ ἁγιογραφίες τῆς κάτω ζώνης ἔχουν καταστραφεῖ, καθὼς καλύφθηκε μὲ ἀσβεστοκονίαμα. Τὸ τέμπλο εἶναι κτιστὸ καὶ οἱ ἁγιογραφίες του διατηροῦνται σὲ ἄριστη κατάσταση, ὅπως καὶ ἡ Πλατυτέρα τῆς κόγχης στὸ ἱερό. Στὸ τέμπλο, ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, εἰκονίζονται ἀγροτικοὶ ἅγιοι. Ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ κυρίως ναοῦ εἰκονίζονται σὲ στηθάρια ὁ Χριστὸς καὶ οἱ Ἀπόστολοι, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἔνθρονος καὶ ἡ Παναγία Βρεφοκρατοῦσα. Ἡ φορητὴ εἰκόνα τοῦ ἁγίου Δημητρίου, ἔργο τοῦ ἱερέα Ἰωάννου τοῦ Ναυπλιέως, μὲ χρονολογία 1704, εἶναι ἡ ἐφέστια εἰκόνα τῆς μονῆς. Ὁ ἔφιππος ἅγιος Δημήτριος πλαισιώνεται ἀπὸ δώδεκα σκηνὲς τοῦ βίου του. Ἡ Παναγία ἡ Ἀμόλυντος, εἰκόνα ἐξαιρετικῆς τέχνης ἁγιογραφημένη στὰ 1761, εἶναι ἡ ἄλλη σημαντικὴ εἰκόνα τῆς μονῆς.
Ἡ Μονὴ ἡ ὁποία ἀνῆκε στὴν ἐπισκοπὴ Δαμαλῶν καὶ Πεδιάδος, ἱδρύθηκε στὰ μέσα τοῦ 16ου αἰώνα. Ὁ ναὸς ἀναδομήθηκε τὸ 1694. Μὲ σιγίλιο ποὺ ἐκδίδει ὁ Πατριάρχης Νεόφυτος τὸν Μάρτη τοῦ 1791, χαρακτηρίζεται ὡς Σταυροπηγιακὴ καὶ κοινοβιακή. Τὸ ἔγγραφο αὐτὸ ἀνανεώνει ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος ὁ Ε΄ τὸ 1798. Σὲ αὐτὴ τὴν περίοδο τὸ μοναστήρι ἀκμάζει, ἔχοντας μεγάλες ἐκτάσεις ἐλαιώνων καὶ ὀπωροφόρων στὴν ἰδιοκτησία του. Εἶναι τόπος συγκέντρωσης Φιλικῶν καὶ ἀγωνιστῶν. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ οἱ Τοῦρκοι ἀποπειρῶνται νὰ κάψουν τὸ μοναστήρι τὸ 1824 καὶ τὸ 1825. Τὸ 1835 κλείνει μὲ βασιλικὸ διάταγμα τοῦ Ὄθωνα, σκορπίζονται οἱ μοναχοί του καὶ μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου ἐρημώνεται. Ἔκτοτε ἔγιναν πολλὲς ἀπόπειρες ἀνασύστασής του, ποὺ δὲν τελεσφόρησαν. Τὸ 2010 ἐπανιδρύεται, χάρη στὴν ἐπίμονη καὶ πολύχρονη προσπάθεια τῆς μοναχῆς Φιλοθέης. Στὸ ἔργο της συμπαραστάτης ὁ π. Ἰγνάτιος Πατέτσης. Οἱ γκρεμισμένοι βοηθητικοὶ χῶροι ἔχουν ἀποκατασταθεῖ μὲ τὴν οἰκονομικὴ συνεισφορὰ τῶν πιστῶν. Τὸ μοναστηράκι τοῦ Ἁγίου Δημητρίου ἔχει πλέον δρομολογηθεῖ σὲ μία νέα προοπτικὴ τῆς ἱστορίας του.
ΔΑΥΙΔ ΜΠΑΚΑΣ