Ένθετο τέχνης 142
Ἡ Ὄμορφη Ἐκκλησία τῆς Αἴγινας
Ἡ Ὄμορφη Ἐκκλησία εἶναι μία μικρή, μονόκλιτη βασιλική, χτισμένη μὲ ὀρθογωνίους πωρόλιθους καὶ μὲ σαμαρωτὴ στέγη. Ἡ κατασκευή της, σύμφωνα μὲ τὴν ἐπιγραφὴ ἀριστερὰ τῆς εἰσόδου, χρονολογεῖται στὰ 1282 μ.Χ., στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Ἀνδρόνικου Β' Παλαιολόγου καὶ τοῦ πατριάρχη Ἀθανασίου. Εἶναι ἀφιερωμένη στὸν ἅγιο Θεόδωρο τὸ μεγαλομάρτυρα καὶ ἀποτελεῖ ἕνα ἀληθινὸ κόσμημα γιὰ τὴν Αἴγινα. Παρ' ὅλα αὐτὰ εἶναι ἕνα μνημεῖο σὲ ἐγκατάλειψη – ὅπως ἄλλωστε καὶ πολλὰ ἄλλα στὸ νησί.
Ἡ ἀπόδοση τῆς ἐπιγραφῆς στὴ νέα ἑλληνικὴ εἶναι: «Ἀνακαινίσθηκε ὁ πάνσεπτος ναὸς τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου. Ἐπὶ τοῦ Ἀνδρόνικου βασιλέα, πιστοῦ στὸν Κύριο Θεὸ Χριστό, καὶ πατριάρχη Ἀθανασίου, 1282 μ.Χ.». Ἄλλες δύο ἐπιγραφὲς συνδέουν τὸν ναὸ μὲ τὴν ἀθηναϊκὴ οἰκογένεια Ζυγομαλλᾶ, τῆς ὁποίας κατὰ πᾶσα πιθανότητα ὑπῆρξε τὸ προσευχητάρι.
Ἀνάμεσα στὶς φθαρμένες ἀλλὰ πολὺ ὄμορφες καὶ κατανυκτικὲς τοιχογραφίες (ἀπὸ τὶς ὁποῖες λείπουν τὰ θέματα τῆς Βάπτισης καὶ τῆς Πεντηκοστῆς, πιθανὸν λόγω ἔλλειψης χώρου) εἶναι ἡ Σταύρωση στὸν ἀνατολικὸ τοῖχο, ἡ Πλατυτέρα στὴν κόγχη τοῦ ἱεροῦ, ἡ Ἀνάληψη, ὁ Ἰησοῦς Ἑλκόμενος στὸν Σταυρό, ἡ Μεταμόρφωση καὶ ἡ συγκλονιστικὴ Ἀποκαθήλωση, ποὺ γοήτευσε τόσο τὸν Γιάννη Τσαρούχη, ὥστε τὴν ἀντέγραψε. Ἴσως ὅμως ἡ πιὸ ἐντυπωσιακὴ καὶ ἐνδιαφέρουσα νωπογραφία νὰ εἶναι ἐκείνη τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ, μὲ κεντρικὴ μορφὴ τὴ Θεοτόκο γαλακτοτροφοῦσα, δηλαδὴ θηλάζουσα τὸ Θεῖο Βρέφος.
Ἡ παρατήρηση τῆς ἁγιογράφησης τοῦ ναοῦ ὁδηγεῖ στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ βασικὸς καλλιτέχνης ποὺ φιλοτέχνησε τὶς περισσότερες συνθέσεις εἶναι λαϊκὸς ζωγράφος, ἐνῶ σὲ καναδυὸ περιπτώσεις ἀμφισβητεῖται ἂν πρόκειται γιὰ τὸν ἴδιο. Χαρακτηριστικὸ στοιχεῖο ἐπίσης εἶναι ὅτι γενικὰ συνδυάζονται βυζαντινὰ καὶ ἀνατολίτικα στοιχεῖα, ἐνῶ πολλὲς ἀπὸ τὶς μορφὲς ἔχουν σημιτικὰ χαρακτηριστικά. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴ φθορὰ τοῦ χρόνου καὶ τὴν ἔλλειψη συντήρησης τῶν ἔργων αὐτῶν, πικρὴ γεύση ἀφήνουν καὶ οἱ ἀνὰ τοὺς αἰῶνες βανδαλισμοί (ἀπὸ διαφόρων εἰδῶν εἰσβολεῖς), ποὺ γίνονται φανεροὶ στὰ «βγαλμένα» μάτια καὶ στὰ κατεστραμμένα πρόσωπα τῶν ἁγίων. Στὸν ἀντίποδα τῆς βεβήλωσης στέκονται τὰ χαράγματα – τάματα τῶν παλιῶν ναυτικῶν στοὺς ἐξωτερικοὺς τοίχους τῆς ἐκκλησίας, δεῖγμα τῆς θερμῆς πίστης καὶ τῆς προσήλωσής τους στὴν Ὑπέρτατη Δύναμη.
ΑΝΝΑ ΡΟΔΗ