Ένθετο τέχνης 116
Η Ιερά Μονή Κορώνας
Η Ιερά Μονή Κορώνας είναι κτισμένη στις υπώρειες των θεσσαλικών Αγράφων και απέχει μόλις 20 χλμ. από την πόλη της Καρδίτσας. Το καθολικά της τιμάται στο Γενέσιο της Θεοτόκου και πανηγυρίζει δύο φορές το χρόνο: στις 8 Σεπτεμβρίου και στις 4 Δεκεμβρίου, την ημέρα του μαρτυρίου του αγίου Σεραφείμ, τοπικού αγίου, προστάτη και πολιούχου της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων. Η κάρα του αγίου φυλάσσεται στο καθολικό του μοναστηριού σε ασημένια λειψανοθήκη.
Η ίδρυση της μονής, σύμφωνα με το αρχαιότερο τεκμήριο –πρόκειται για μία τετράγωνη, μαρμάρινη πλάκα πάνω από τη θύρα του εξωνάρθηκα, η οποία φέρει την παράσταση της Γέννησης της Θεοτόκου και επιγράφεται «ΚΟΡΩΝΑ ΦΑΝΑΡΙΟΥ 1123»– ανάγεται χρονολογικά στο έτος 1123. Το καθολικό της, σύμφωνα με την προφορική παράδοση, γιατί γραπτές πηγές δεν σώζονται, κτίστηκε πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού της θεάς Άρτεμης.
Το μοναστήρι, άγνωστο για ποιο λόγο, κάποια στιγμή καταστράφηκε. Ωστόσο, κτίστηκε εκ νέου μεγαλοπρεπές καθολικό από τον νέο κτήτορα Ανδρέα Μπούνο, όπως μας πληροφορεί η μακροσκελής κτητορική επιγραφή, η οποία σώζεται σε δύο τμήματα στο δυτικό τοίχο του κυρίως ναού. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν από τον τότε Επίσκοπο Καπούας και Φαναρίου Λαυρέντιο το 1587, αφού πρώτα περατώθηκε η τοιχογράφησή του από τον μοναχό Δανιήλ, με δαπάνη Ανδρέα Μπούνου, επί πατριαρχίας Ιερεμία Β΄ Τρανού.
Ο αρχιτεκτονικός τύπος που ακολουθείται είναι ο σύνθετος τετρακιόνιος τρουλαίος με πλευρικές κόγχες στις απολήξεις των εγκάρσιων καμαρών, ο λεγόμενος αγιορείτικος ή αθωνικός, συμπληρωμένος με ευρύχωρο νάρθηκα (λιτή), παρεκκλήσιο και τυπικαριά. Ο ζωγράφος του καθολικού υιοθέτησε στη διακόσμηση του μνημείου το διαδεδομένο –στην εποχή του– εικονογραφικό πρόγραμμα για ναούς αθωνίτικου τύπου, όπως διαμορφώθηκε στην παλαιολόγεια περίοδο και ολοκληρώθηκε στα μεγάλα αγιορείτικα καθολικά του 16ου αιώνα, με την καθοριστική συμβολή του Κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη, καθώς επίσης και στις γειτονικές μονές Μετεώρων και Δουσίκου.
Η πρώτη αναφορά για το μοναστήρι έγινε από τον κυρό Μητροπολίτη Θεσσαλιώτιδος Ιεζεκιήλ και από τον αείμνηστο καθηγητή Αναστάσιο Ορλανδό, ο οποίος ασχολήθηκε με την ιστορία της ονομασίας του, την αρχιτεκτονική του, τη ζωγραφική, τις επιγραφές και τον χορηγό του ναού. Στη συνέχεια, ασχολήθηκαν κι άλλοι, περιστασιακά, με διάφορες μελέτες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Βελανιδιώτης Ιεζεκιήλ, Έργα και Ημέραι, τ.Α΄-Β΄, Βόλος 1947. Ορλανδός Αναστάσιος, «Η επί της Πίνδου Ιερά Μονή Κορώνης», Ε.Ε.Β.Σ. ΙΕ΄ (1939), 405-416. Του ιδίου, «Σταχυολογήματα εκ Μονών της Πίνδου», Α.Β.Μ.Ε. Ε΄ (1939-40), 169-179.
ΧΑΡΟΥΛΑ ΚΑΛΛΙΑΝΤΖΗ